Τα βιβλία είχαν ανέκαθεν περίοπτη θέση στην ιστορία, αποτελώντας σύμβολο γνώσης, σοφίας, και, ιδιαίτερα την περίοδο πριν την εφεύρεση της τυπογραφίας, υψηλής κοινωνικής θέσης και πολυτέλειας. Η καινοτόμος επινόηση του επίπεδου πιεστηρίου από τον Γουτεμβέργιο έφερε για πρώτη φορά τη μαζική εκτύπωση βιβλίων και, κατ’ αυτό τον τρόπο, συνέδραμε στη σταδιακή επέλαση της αγοραπωλησίας βιβλίων ανά την Ευρώπη. Για τον ίδιο ακριβώς λόγο, η τυπογραφία θεωρείται από πολλούς ως η πλέον σπουδαία εφεύρεση της δεύτερης χιλιετίας, καλλιεργώντας ένα πρόσφορο έδαφος για την αθρόα διάδοση γνώσεων και ιδεών, που πραγματοποιήθηκε κατά την περίοδο του Διαφωτισμού. Η επέκταση των βιβλιοπωλείων ανά τον κόσμο, πάντως, δε σημαίνει πως αυτά δεν προϋπήρχαν της τυπογραφίας. Τουναντίον, τα χειρόγραφα βιβλία είχαν ήδη πολλάκις αποτελέσει αντικείμενο αγοραπωλησίας σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη του κόσμου. Ας πραγματοποιήσουμε μία αναδρομή στις πρώιμες μορφές βιβλιοπωλείων που συναντάμε ανά την ιστορία, για να φτάσουμε στις καθιερωμένες, πλέον, μεθόδους με τις οποίες η αγοραπωλησία βιβλίων πραγματοποιείται τη σύγχρονη εποχή.
Τα βιβλιοπωλεία πριν τη μαζική εκτύπωση
Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, η μαζική εκτύπωση βιβλίων, αδιαμφισβήτητα, έδωσε έναυσμα για τη θέσπιση και τη λειτουργία μίας πληθώρας νέων βιβλιοπωλείων στον ευρωπαϊκό χώρο. Αυτό, ωστόσο, δε σημαίνει πως η αγορά και πώληση βιβλίων δεν είχε ήδη ξεκινήσει να αναπτύσσεται πολλούς αιώνες πριν. Τουναντίον, πρώιμες μορφές βιβλιοπωλείων λειτουργούσαν ως απόρροια θρησκευτικών επιταγών και απολάμβαναν της ευρείας αποδοχής διαφόρων πολιτισμών της αρχαιότητας.
Η αρχαία Αίγυπτος, μεταξύ άλλων, αποτέλεσε τεράστιο κέντρο για τον παγκόσμιο πολιτισμό. Το χτίσιμο της περίφημης βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας γύρω στο 300 π.Κ.Χ., πυροδότησε την αγορά και πώληση βιβλίων στον τότε γνωστό κόσμο, με κάποιους εμπόρους βιβλίων στην αρχαία Αθήνα να δραστηριοποιούνται αποκλειστικά με γνώμονα την προμήθεια βιβλίων για λογαριασμό της μεγαλύτερης βιβλιοθήκης της εποχής, που συγκαταλέγεται στα θαύματα του αρχαίου κόσμου.
Στην αρχαία Ρώμη, επίσης, τα βιβλία δεν άργησαν να μετατραπούν σε εχέγγυο κύρους και καλαισθησίας, με τη βιβλιοθήκη να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της διακόσμησης μιας τυπικής ρωμαϊκής κατοικίας. Ως εκ τούτου, η εμπορία βιβλίων γνώρισε τεράστια άνθιση, με μία πρώιμη μορφή βιβλιοπωλείων, τα λεγόμενα taberna librarii, να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της εγχώριας κουλτούρας. Στα βιβλιοπωλεία της αρχαίας Ρώμης εκτιμάται πως βρέθηκαν τα πρώτα αντίτυπα μερικών από τα σπουδαιότερα χειρόγραφα της ιστορίας, όπως το πρώτο βιβλίο από τα Επιγράμματα του Μαρτιάλη.
Τα βιβλιοπωλεία της μεσαιωνικής εποχής
Τα βιβλιοπωλεία κατάφεραν να αναχθούν σε σπουδαίο μέρος της ισλαμικής κουλτούρας στη διάρκεια της περιόδου του Μεσαίωνα, εποχή κατά την οποία η γνώση και μόρφωση είχαν τεράστια σημασία. Τόσο ένας μεγάλος αριθμός βιβλιοπωλείων, όσο και αμέτρητοι έμποροι και αντιγραφείς βιβλίων ξεκίνησαν, σταδιακά, να δραστηριοποιούνται στους γεωγραφικούς χώρους του Μαγκρέμπ, του Χαλιφάτου των Αββασιδών και της υπό αραβική, τότε, κατοχή, περιοχής της Ιβηρικής Χερσονήσου, με τη Βαγδάτη, τη Δαμασκό και την Κόρδοβα να ξεχωρίζουν ως πόλεις-ορόσημα για την αγοραπωλησία βιβλίων. Στην πρωτόγνωρη αυτή άνθιση των επιστημών που προήλθε από την εξάπλωση των βιβλιοπωλείων στον μουσουλμανικό κόσμο, μάλιστα, έχει τις ρίζες του το ρητό “το Κάιρο γράφει, η Βηρυτός δημοσιεύει, η Βαγδάτη διαβάζει”, που έχει καταβολές στη δεκαετία του 1960 και αποτυπώνει τη συνεργασία των λαμπρών κέντρων του Ισλάμ, για την επίτευξη του κοινού στόχου της διάδοσης της γνώσης.
Η επέκταση των βιβλιοπωλείων, πάντως, δεν αποτελούσε αποκλειστικό προνόμιο του Ισλάμ. Αντίθετα, μεγάλη ήταν και η συμβολή του χριστιανισμού, που αύξησε σε μεγάλο βαθμό τη ζήτηση για αντίτυπα της Αγίας Γραφής και άλλα ιερά βιβλία, τόσο από πιστούς όσο και από ιεροκήρυκες. Ακόμα και πριν από τη Θρησκευτική Μεταρρύθμιση του 16ου αιώνα μ.Κ.Χ., οι αντιγραφείς και έμποροι των ιερών κειμένων οργανώνονταν σε συντεχνίες, στεγασμένες σε χώρους ειδικά διαμορφωμένους για την αγοραπωλησία των συγκεκριμένων βιβλίων. Οι χώροι αυτοί αποτέλεσαν έναν ακόμα πρόδρομο των βιβλιοπωλείων όπως τα γνωρίζουμε στις μέρες μας, ενώ μεγάλο μέρος αυτών ήταν τοποθετημένο μέσα στα τείχη διαφόρων καθεδρικών ναών. Τα απομεινάρια πολλών αρχαίων βιβλιοπωλείων μπορούν να βρεθούν ακόμα και σήμερα, σε αρκετούς καθεδρικούς ναούς ανά τον κόσμο.
Τα βιβλιοπωλεία της Αγγλίας
Η Μεταρρύθμιση στην Αγγλία του Ερρίκου Η’ και το σύνολο των θρησκευτικών διχονοιών του 16ου αιώνα, δεν άργησαν να εκτοξεύσουν τη ζήτηση για βιβλία στη χώρα. Αναπόφευκτα, η επιρροή της θρησκείας στην άσκηση πολιτικής συνοδεύτηκε από συστηματική λογοκρισία, αλλά και από την πρωτοφανή για τα τότε δεδομένα ιδέα της πνευματικής ιδιοκτησίας. Γύρω στα τέλη της βασιλείας της Ελισάβετ Α’, τα βιβλιοπωλεία βρέθηκαν στο επίκεντρο της αγγλικής κουλτούρας, με τους πρώτους καταλόγους των βιβλίων με τις περισσότερες πωλήσεις να κάνουν την εμφάνισή τους. Η μεγάλη πυρκαγιά του Λονδίνου το 1666, ωστόσο, λέγεται πως ώθησε ένα μεγάλο μέρος ιδιοκτητών βιβλιοπωλείων να φυλάξουν το απόθεμά τους στις θυρίδες του καθεδρικού ναού του Αγίου Παύλου, που, παρ’ όλα αυτά, μετετράπη σε παρανάλωμα του πυρός. Η Αγγλία, πάντως, ήταν από τις πρώτες χώρες που παρήγαγαν δίκαιο σχετικά με το έργο των βιβλιοπωλείων και τη διαφύλαξή του, όταν, με το πρώτο αγγλικό νομοθέτημα για την πνευματική ιδιοκτησία, το 1709, καθιερώθηκε η προστασία μίας κανονικής τιμολογιακής πολιτικής, με σκοπό να αποτρέψει τους ιδιοκτήτες βιβλιοπωλείων από πολιτικές αισχροκέρδειας. Το Νησί θεωρείται πατρίδα για μερικά από τα παλαιότερα βιβλιοπωλεία του κόσμου, ενώ ακόμα και σήμερα φιλοξενεί ορισμένες από τις αρχαιότητες συλλογές βιβλίων.
Τα σύγχρονα βιβλιοπωλεία
Αν και η διάκριση ανάμεσα σε εκδότη και ιδιοκτήτη βιβλιοπωλείου άργησε να γίνει εμφανής, γύρω στα μέσα του 19ου αιώνα, κιόλας, τα βιβλιοπωλεία με τη μορφή που τα γνωρίζουμε σήμερα έκαναν, δειλά-δειλά, την εμφάνισή τους. Μία ομάδα βιβλιοπώλων στη Λειψία της Γερμανίας, μάλιστα, θεωρείται υπεύθυνη για την πρώτη έκδοση βιβλίων που ήταν ανεξάρτητη από τη συντεχνία της χώρας, γεγονός που, σε μεγάλο βαθμό, ενέπνευσε τη διάνοιξη του επαγγέλματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Τα βιβλιοπωλεία ξεκίνησαν, βαθμιαία, να εξαπλώνονται, και οι ιδιοκτήτες των βιβλιοπωλείων άρχισαν να αναγνωρίζονται ως οντότητα διαφορετική από τους εκδότες βιβλίων. Το 1890, το Ηνωμένο Βασίλειο ανακοίνωσε τη νομική προστασία των βιβλιοπωλείων λιανικής πώλησης, με ένα σύνολο νομικών πράξεων να διέπει την πολιτική και λειτουργία τους. Οι υπόλοιπες χώρες δεν άργησαν να ακολουθήσουν.
Τα βιβλιοπωλεία σήμερα
Η αγοραπωλησία βιβλίων, στις μέρες μας, έχει εξελιχθεί πλήρως. Πέραν των κλασικών βιβλιοπωλείων, που συναντάμε είτε ως ανεξάρτητες επιχειρήσεις, είτε σε αλυσίδες καταστημάτων, μπορούμε να προμηθευτούμε βιβλία από εκθέσεις βιβλίων, παλαιοπωλεία και, φυσικά, μέσω ηλεκτρονικών καταστημάτων (e-shops). Ταυτόχρονα, τα περισσότερα βιβλία, πλέον, κυκλοφορούν τόσο σε απτή, όσο και σε ηλεκτρονική μορφή (e-books). Παρότι διανύουμε μία μεγάλη περίοδο ψηφιοποίησης, πολλοί εκτιμούν πως τα βιβλιοπωλεία δεν πρόκειται να εκλείψουν. Ακόμα και σήμερα, μεγάλο ποσοστό αναγνωστών προτιμά την αίσθηση ενός αληθινού βιβλίου από την ανάγνωση σε υπολογιστή ή e-reader, ενώ ανεκτίμητη θεωρείται η εξυπηρέτηση των υπαλλήλων των βιβλιοπωλείων για την εύρεση του κατάλληλου βιβλίου. Συν τοις άλλοις, τα βιβλιοπωλεία είθισται να φροντίζουν για την ανταμοιβή των πιστών αναγνωστών.
Αναζητήστε βιβλιοπωλεία στον ηλεκτρονικό οδηγό επιχειρήσεων f-all.gr
Αναζητήστε βιβλιοπωλεία στη Λάρισα στον τοπικό ηλεκτρονικό οδηγό επιχειρήσεων elarisa.gr