Η παρασκευή του καφέ αποτελεί εξαιρετικά δυσχερή και πολυδιάστατη διαδικασία. Ένα καφεόδεντρο καλλιεργείται στο εύρος τριών με τεσσάρων χρόνων προτού αποφέρει καρπούς, οι οποίοι πρέπει να συγκομιστούν, να πλυθούν, να πολτοποιηθούν, να στεγνώσουν και να αλεστούν, ώσπου ο καφές να πάρει τη γνωστή σε όλους μας μορφή και να θεωρηθεί έτοιμος να καταναλωθεί. Τα καφεόδεντρα καλλιεργούνται κατά μήκος εκατομμυρίων εκτάσεων στην Κεντρική και Νότια Αμερική, την Αφρική και την Ασία. Αυτό συμβαίνει διότι ο καφές ευδοκιμεί σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα σε τροπικά κλίματα. Από τα ουκ ολίγα είδη καφεόδεντρου, εξάγονται εξήντα έξι δημοφιλείς ποικιλίες καφέ. Τα πιο γνωστά είδη είναι:
- Η αραβική (arabica), που θεωρείται ότι προσφέρει πιο εύγευστο και αρωματικό καφέ. Καλλιεργείται στη Λατινική Αμερική και την αραβική χερσόνησο, με επίκεντρο την Αιθιοπία, ενώ καλύπτει ένα ποσοστό της τάξης του 60% της καλλιέργειας καφέ ανά τον κόσμο.
- Η robusta (εύρωστη), που είναι πιο έντονη ως προς την περιεκτικότητά της σε καφεΐνη και ευδοκιμεί κατά κανόνα σε χώρες όπως το Κονγκό και η Ουγκάντα. Η εν λόγω ποικιλία, μάλιστα, αποτελεί το 25% της συνολικής παραγωγής καφέ παγκοσμίως.
- Η liberica (λιβερική), η παραγωγή της οποίας εντοπίζεται στη Δυτική Αφρική, με πλέον χαρακτηριστική χώρα τη Λιβερία, από όπου και προκύπτει η ονομασία της. Αποφέρει μεγαλύτερους κόκκους καφέ σε σχέση με τις προηγούμενες δύο ποικιλίες, και αντιπροσωπεύει μόλις το 1% της παγκόσμιας παραγωγής καφέ.
- Η παγκόσμια καλλιέργεια καφέ εκπονείται από τουλάχιστον είκοσι εκατομμύρια αυτόνομους καλλιεργητές, που εδρεύουν στις προαναφερθείσες περιοχές, οι οποίες ευνοούνται από τις κατάλληλες κλιματικές συνθήκες. Ποιο είναι, όμως, το αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής στην παραγωγή του καφέ και ποιοι είναι οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν;
Κλιματική αλλαγή και καφές
Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, η παραγωγή του καφέ είναι εφικτή κατά βάση σε τροπικά κλίματα, με την ευνοϊκή θερμοκρασία να ορίζεται στους 18 με 21 βαθμούς Κελσίου. Λόγω της κλιματικής αλλαγής, εντούτοις, η παγκόσμια παραγωγή καφέ ήδη έχει συρρικνωθεί σε έντονο βαθμό. Ας μελετήσουμε τη μεμονωμένη περίπτωση της Κολομβίας, η οποία εξάλλου αποτελεί τη χώρα με τη μεγαλύτερη παραγωγή καφέ παγκοσμίως.
Ο καφές, λοιπόν, αναλόγως με την ποικιλία, πολύ συχνά απαιτεί ακόμα πιο ιδιαίτερες συνθήκες, έτσι ώστε να αποδώσει ποιοτικότερους καρπούς και την καλύτερη δυνατή γεύση. Η πιο απαιτητική και ευαίσθητη ποικιλία καφέ θεωρείται η arabica, που, συνάμα, αντιπροσωπεύει ένα πολύ μεγάλο ποσοστό της παγκόσμιας παραγωγής καφέ. Η arabica χρειάζεται συγκεκριμένη ποσότητα βροχής, καθώς και ένα τρίμηνο διάστημα ξηρασίας εν μέσω ζεστών ημερών και ψυχρών νυχτών. Η παραγωγή της ποικιλίας καφέ arabica ευδοκιμεί καλύτερα σε συγκεκριμένο υψόμετρο, κάτι το οποίο καθιστά τη Zona Cafetera της Κολομβίας ως την ιδανική περιοχή για καλλιέργεια καφέ. Η διαδικασία της παραγωγής καφέ στη Zona Cafetera είναι επιμελής και, σε αξιοσημείωτο βαθμό, χειρωνακτική, κάτι το οποίο καθιστά τον καφέ της Κολομβίας, χωρίς αμφιβολία, τον καλύτερο καφέ του κόσμου, εδώ και τουλάχιστον έναν αιώνα.
Η κλιματική αλλαγή, ωστόσο, ήδη έχει ξεκινήσει να θέτει εμπόδια στην παραγωγή καφέ. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, που απειλούν με υπερθέρμανση του πλανήτη, έχουν ήδη ανεβάσει τη θερμοκρασία της περιοχής κατά 1.2 βαθμούς από το 1980. Ακόμα κι αυτή η φαινομενικά αμελητέα αύξηση της θερμοκρασίας, έχει προξενήσει την καταστροφή μεγάλου μέρους των καλλιεργειών καφέ της Κολομβίας, μεταβάλλοντας τις ιδανικές συνθήκες καλλιέργειας καφέ σε αισθητά μεγαλύτερο υψόμετρο και, συνεπώς, εξωθώντας τις καλλιέργειες χαμηλότερου υψομέτρου σε χαμηλής ποιότητας καφέ ή ακόμα και σε καταστροφή των καρπών από την υπερθέρμανση.
Η υπερθέρμανση του πλανήτη, πάντως, δεν είναι το μόνο πρόβλημα που προκύπτει στην καλλιέργεια καφέ, λόγω της κλιματικής αλλαγής, καθώς η ευρύτερη περιοχή της Νότιας Αμερικής έχει υποστεί, κατά καιρούς, πληθώρα φυσικών καταστροφών, που έχουν επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό τις φυτείες καφέ της περιοχής. Συν τοις άλλοις, οι αυξημένες -και απρόβλεπτες- βροχές καθιστούν τις συνθήκες ευνοϊκές για την ανάπτυξη παρασίτων και μυκήτων που μαστίζουν τις καλλιέργειες καφέ.
Το μέλλον της καλλιέργειας καφέ
Η παγκόσμια παραγωγή καφέ του περασμένου έτους ήταν ήδη αισθητά μειωμένη σε σχέση με την προαπαιτούμενη, τη στιγμή που η ολοένα και αναπτυσσόμενη ετήσια κατανάλωση καφέ ανά την υφήλιο φτάνει τον εκπληκτικό αριθμό των πεντακοσίων δισεκατομμυρίων φλυτζανιών καφέ. Οι επιστήμονες είναι κάθε άλλο παρά αισιόδοξοι σχετικά με το μέλλον του καφέ. Για την ακρίβεια, η θερμοκρασία της περιοχής Zona Cafetera αναμένεται να ανεβαίνει κατά 0,2 με 0,3 βαθμούς ανά δεκαετία, ενώ τα καιρικά φαινόμενα, σύμφωνα με μελέτες, πρόκειται να γίνουν ακόμα πιο απρόβλεπτα, με αποτέλεσμα να επηρεαστούν οι καλλιέργειες καφέ στο σύνολό τους και η παραγωγή καφέ να γίνεται ολοένα και πιο απρόβλεπτη.
Πρόσφατη έρευνα, μάλιστα, υποδεικνύει πως, μέχρι το 2050, το ποσοστό του εδάφους που θα είναι σε θέση να επωμιστεί την καλλιέργεια καφέ, πρόκειται να μειωθεί κατά 50%. Διαφορετική έρευνα υπολογίζει πως το 60% των άγριων ποικιλιών καφέ, που αφορούν σε χαρακτηριστικές καλλιέργειες καφέ δασικών περιοχών της Αφρικής, Ινδίας, Σρι Λάνκα και Αυστραλίας, τείνει προς εξαφάνιση. Πολλές από αυτές συμβάλλουν σημαντικά στην παραγωγή της ποικιλίας καφέ arabica, πράγμα που τις καθιστά εξαιρετικά σπουδαίες για τη διατήρηση της παγκόσμιας παραγωγής. Ταυτοχρόνως, η παγκόσμια ζήτηση για καφέ γνωρίζει αύξηση της τάξης του 2% ετησίως.
Οι οικονομικές συνέπειες της μείωσης της καλλιέργειας καφέ
Τα παραπάνω δεδομένα δεν αφορούν μόνο την καλλιέργεια καφέ αυτή καθαυτή. Αντίθετα, θα ήταν χρήσιμο να αναλογιστούμε τις οικονομικές επιπτώσεις που, κατ’ όπως φαίνεται, πρόκειται να κληθούμε να αντιμετωπίσουμε. Αυτές ξεκινούν από την παραγωγή του καφέ και αναμένεται να αγγίξουν τον κάθε καταναλωτή καφέ ξεχωριστά. Εφόσον το 80% της παγκόσμιας καλλιέργειας καφέ ανήκει σε μικρούς, ανεξάρτητους γεωργούς, η κλιματική αλλαγή δυσχεραίνει το έργο τους. Ταυτοχρόνως, η χαμηλή τιμή αγοράς του καφέ αυτή τη στιγμή δεν είναι τόσο προσοδοφόρα, έτσι ώστε να τους επιτρέψει να αγοράσουν καλλιέργειες μεγαλύτερου υψομέτρου και να αποφύγουν -έστω και προσωρινά- τα δεινά της κλιματικής αλλαγής. Ως εκ τούτου, πλήθος καλλιεργητών καφέ έχουν στραφεί σε διαφορετικές καλλιέργειες, μειώνοντας τη συνολική παγκόσμια παραγωγή καφέ.
Οι παραγωγοί καφέ, την σήμερον ημέρα, θεωρούν πως η καλλιέργεια καφέ ισοδυναμεί με την απώλεια χρημάτων. Δεδομένου του ισχυρού αντίκτυπου σε κάθε αγροτική καλλιέργεια μεμονωμένα, αναπόφευκτη θεωρείται η άνοδος της τιμής του καφέ. Οι ενδεχόμενες λύσεις δεν είναι πολλές, καθότι, πέραν της μεταφοράς των καλλιεργειών καφέ σε υψηλότερα επίπεδα, που, βεβαίως, δεν είναι οικονομικά εφικτή από μεγάλο μέρος των παραγωγών, έχει προταθεί η καλλιέργεια σκιερών φυτών που θα ισορροπήσουν τη θερμοκρασία, αλλά και η αντικατάσταση της δημοφιλούς arabica με πιο ανθεκτικές -αλλά και λιγότερο ποιοτικές- ποικιλίες καφέ.
Σε κάθε περίπτωση, η παγκόσμια καλλιέργεια καφέ έρχεται αντιμέτωπη με έναν τεράστιο κίνδυνο. Όταν η παραγωγή ενός από τα πλέον δημοφιλή προϊόντα ανά τον κόσμο απειλείται με πρωτοφανή μείωση, τη στιγμή που η ζήτηση για το ίδιο προϊόν αυξάνεται ραγδαία, η μεταβολή του τρόπου παραγωγής είναι απαραίτητη. Στην περίπτωση του καφέ, ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο, δεδομένων των οικονομικών συνθηκών που επικρατούν στο σύνολο των περιοχών που φιλοξενούν καλλιέργειες καφές. Είναι αυτονόητο ότι απαιτείται παρέμβαση από το κάθε κράτος συγκεκριμένα, ακόμα και από υπερεθνικές οντότητες, προκειμένου να διασωθεί και να ενισχυθεί η παγκόσμια παραγωγή καφέ και να αποφευχθεί ένα πρόβλημα που όχι μόνο θα αφορά το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της υφηλίου, αλλά και το ντόμινο από οικονομικές συνέπειες που αυτό θα δημιουργήσει.
Αναζητήστε καφετέριες, καφεκοπτεία και καφενεία στον επαγγελματικό οδηγό f-all.gr